سکوی ابوذر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سکوهای تولید نفت ایران در خلیج فارس، تا پیش از این روزانه ۱۰۰ هزار بشکه نفت تولید می‌کرد که از طریق یک خط لوله ۲۴ اینچی به جزیره خارک منتقل می‌شد؛ اما این خط لوله به‌دلیل فرسودگی و عدم نگهداری مناسب، به «آبکشی» شباهت یافته بود که نفت از سوراخ‌های آن به دریا نشت می‌کرد.
سرانجام نشت‌های گسترده، استفاده از این خط لوله را غیرممکن کرد و در سال ۱۴۰۰ از مدار خارج شد. در پی آن، مدیران وقت شرکت نفت فلات قاره تصمیم گرفتند به‌صورت موقت از خط لوله ۲۶ اینچی، که پیش‌تر برای انتقال گاز احداث شده بود، استفاده کنند. تصمیمی اضطراری برای حفظ تولید نفت از یک مخزن مستقل که تنها ۱۸ ماه دوام آورد. نخستین نشتی این خط در ۳۱ مرداد ۱۴۰۲ ثبت شد؛ در حالی که تنها از اسفند ۱۴۰۰ به انتقال نفت اختصاص یافته بود.
با گذشت زمان، نشت‌ها افزایش یافت و علی‌رغم تلاش نیروهای فلات قاره برای نشت‌گیری و تعمیر، آسیب‌های خط لوله ادامه داشت. به گفته احمدرضا راستی، مدیرعامل شرکت نفت فلات قاره ایران، این خط از ابتدا برای انتقال نفت مناسب نبوده و عدم پیگرانی‌های دوره‌ای، ورود ماسه و رسوب‌گذاری در آن، همچنین نبود کنترل آب لازم از عوامل اصلی تخریب آن بوده‌اند. در نهایت نیز پای شکایت سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان بنادر در دولت قبل به میان آمد.
بر اساس گزارش شانا، در آن زمان برای از بین بردن لکه‌های نفتی، تا ۱۰ برابر بیش از میزان متعارف از مواد امحاکننده استفاده شد. با روی کار آمدن دولت چهاردهم، بحران خط لوله و تداوم استفاده از آن به مسئله‌ای جدی بدل شد. به گفته مدیرعامل شرکت نفت فلات قاره، با توجه به استقلال میدان ابوذر و نبود شریک خارجی، تصمیم بر آن شد که تولید نفت به‌طور موقت متوقف شود تا تعمیرات اساسی انجام گیرد.
هم‌زمان، پروژه احداث خط لوله جدید ۲۰ اینچی نیز که از سال ۱۴۰۱ آغاز شده بود، با هدف تضمین پایداری تولید از میدان ابوذر در دستور کار قرار گرفت.
مشروح گفت‌وگوی احمدرضا راستی، مدیرعامل شرکت نفت فلات قاره ایران
از چه زمانی خط لوله ۲۶ اینچ به کار گرفته شد و چه عواملی منجر به نشتی آن شدند؟
خط لوله ۲۴ اینچی در سال ۱۴۰۰ به‌دلیل نشت‌های متعدد از مدار خارج شد. دستگاه‌های نظارتی همچون سازمان محیط زیست و اداره بنادر فشار زیادی به فلات قاره وارد کردند و در نهایت استفاده از آن متوقف شد. به‌جای آن، خط لوله ۲۶ اینچی گاز وارد مدار نفت شد؛ در حالی‌که کارشناسان هشدار داده بودند که این خط مناسب انتقال نفت نیست. متأسفانه نگهداری مناسب نیز انجام نشد و عمر خط کوتاه‌تر از حد انتظار بود.
چه اقداماتی باید انجام می‌شد که انجام نشد و به نشت نفت در تابستان ۱۴۰۲ منجر شد؟
نبود پیگرانی منظم، عدم نظارت بر تزریق مواد شیمیایی، انتقال نفت با آب کمتر و ورود ماسه به خط لوله باعث آسیب جدی به آن شد. تنها ۱.۵ سال پس از آغاز به کار خط ۲۶ اینچی، نخستین نشتی اتفاق افتاد. تا قبل از مرداد ۱۴۰۳، ۶ تا ۷ ترمیم روی این خط انجام گرفت اما نشت‌ها ادامه یافت. در مواردی برای مهار لکه‌ها از مواد امحاکننده ۱۰ برابر حد مجاز استفاده شد.
دولت چهاردهم چه واکنشی به این شرایط نشان داد و شما چه تصمیمی گرفتید؟
در یکی از شب‌ها، معاون استاندار خوزستان با من تماس گرفت و از آلودگی نفتی در سواحل هندیجان خبر داد. همچنین از بندر بوشهر نیز اعتراضاتی دریافت کردیم. دو راه پیش رو داشتیم؛ یا ادامه تولید با همین وضعیت یا توقف آن برای حفظ محیط زیست. با توجه به استقلال میدان ابوذر، تصمیم گرفتیم تولید را متوقف کنیم. این تصمیم شجاعانه منجر به توقف ۱۰۰ هزار بشکه‌ای تولید نفت از آذر پارسال شد. خوشبختانه، پس از این تصمیم، دیگر شکایتی علیه شرکت ما مطرح نشد و شکایات فعلی نیز مربوط به دولت قبل است.
اقدامات پس از قطع تولید چه بود؟
از ۱۹ آذر ۱۴۰۳، با قطع جریان نفت، فرآیند پاکسازی و ترمیم خط آغاز شد. با پیگرانی مخصوص، شستشوی داخلی خط انجام گرفت، فشارگذاری با گاز صورت پذیرفت و ۱۷ نقطه دارای نشتی شناسایی و ترمیم شد.
تولید نفت در حال حاضر چه وضعیتی دارد؟
در حال حاضر، با هماهنگی شرکت ملی نفت، تولید به ۳۵ هزار بشکه در روز محدود شده تا فشار روی خط لوله کاهش یافته و سلامت آن حفظ شود. فشار ۱۵ بار برای این میزان انتقال کافی است؛ در حالی‌که انتقال ۱۰۰ هزار بشکه به فشار ۴۰ بار نیاز دارد که ریسک بالایی به همراه دارد.
خط لوله جدید ۲۰ اینچی چه زمانی وارد مدار می‌شود؟
ساخت این خط از سال ۱۴۰۱ با برنده‌شدن شرکت تأسیسات دریایی آغاز شد. اکنون تمامی ۷۶ کیلومتر لوله خریداری شده و کیسینگ آن‌ها در بندر خرمشهر انجام می‌شود. کشتی لوله‌گذار در حال آماده‌سازی است و پیش‌بینی می‌شود از اواسط تیرماه به مدت ۶۰ روز عملیات لوله‌گذاری انجام شود. پس از آن، اتصال به سکوی ابوذر و تأسیسات خارک انجام می‌شود و امیدواریم تا پایان سال جاری خط لوله ۲۰ اینچی به بهره‌برداری برسد.
آیا پس از راه‌اندازی خط جدید، استفاده دوباره از خط ۲۶ اینچ برای انتقال گاز ممکن است؟
این خط تنها در ۲۰ کیلومتر انتهایی نزدیک خارک دچار خوردگی شده و اگر ترمیم آن ممکن نباشد، با تعویض همین ۲۰ کیلومتر، می‌توان خط را مجدداً برای انتقال گاز مورد استفاده قرار داد. نیازی به احداث خط لوله جدید نخواهد بود.
